GRANOWICE

Bardzo okazale prezentuje się szesnastowieczny kościół pw. Serca Pana Jezusa w Granowicach. świątynia ta łączy w sobie kilka stylów. Czterokątna u podstawy wieża zwieńczona została barokowym hełmem. Z tego okresu zachowała się do naszych czasów we wnętrzu kościoła ambona i ołtarz.
Ciekawostką jest malowane na desce epitafium pochodzące z 1619 r. o wymiarach : wys. 170 cm, szer. 140 cm. a przedstawiające Chrystusa na Górze Oliwnej, poniżej zaś wizerunki zmarłych.
Wokół kościoła usytuowany jest cmentarz założony w XIV w. , na terenie którego znajduje się starodrzew z przewagą lipy drobnolistnej o wybitnych walorach krajobrazowych.

BUDZISZÓW WIELKI

Nazwa wsi Budziszów Wielki, wywodząca się od słowiańskiego imienia - Budziwoj - dowodzi polskich korzeni. Większość badaczy lokalizuje tu plemię Trzebowian. Potwierdza to dokument dla biskupa praskiego z 1086r. W średniowieczu wieś znajdowała się na szlaku handlowym z Wrocławia do Lipska, zwanym Wysoką albo Górną Drogą.

Pod koniec XII w. Budziszów Wielki należał do zakonu Kanoników Regularnych we Wrocławiu. Najstarsze zachowane źródło pisane mówiące o Budziszowie Wielkim pochodzi z 1193 roku. Papież Celestyn III na prośbę Alarda, opata Klasztoru Kanoników Regularnych we Wrocławiu na Piasku "....... bierze klasztor pod opiekę Stolicy Apostolskiej i zatwierdza ich uposażenie..... Viliam in Budischov".
W 1221 roku odbyła się lokacja wsi na prawie niemieckim.
O istnieniu kościoła pw. Dobrego Pasterza wzmiankowano już w 1250 r. (około połowy XIX w. przebudowano go w duchu neogotyku). Z XIII w. pochodzi także cmentarz przykościelny.
W posiadaniu klasztoru Budziszów Wielki był do roku 1330. Następnym właścicielem wsi był książe Henryk V, który podarował ją Władysławowi von Meschow. Od von Meschowa odkupił ją Tylo von Ledivhose.

W owym czasie wieś nazywała się Niemieckim Budziszowem. W 1341 roku powrócono jednak do starej nazwy. W tym czasie przekazał książę wszystkie swoje prawa do tej miejscowości swojemu zaufanemu rycerzowi Stefanowi von Parchwicz, jego synom i wszystkim jego spadkobiercom jako lenno na wieczne czasy.
Następny właściciel majątku, starosta na Brzegu i Oławie Conez Romnitz rozpoczął w Budziszowie Wielkim około XV w. budowę zachodniego skrzydła dwukondygnacyjnego pałacu usytuowanego na wyraźnym wzniesieniu.

Zachowany do naszych czasów budynek , założony na planie zbliżonym do podkowy kryje czterospadowy dach z lukarnami. Główne wejście znajduje się pośrodku skrzydła centralnego ( dobudowanego w XVI w. ). Elewacje podzielone są na dwie kondygnacje płaskim gzymsem obiegającym budynek dookoła. Również okienka typu powiek obramowane zostały prostymi opaskami. W 1527 r. Conez Romnitz prowadził pertraktacje z Christophen von der Leipe w związku z biegiem rzeki. Jego córki Margarita i Anna potwierdziły, że ich prawa do spadku zostały zaspokojone przez brata Hansa Romnitza z Gross Baudiss. Po roku 1550 właścicielem majątku został Melchior Romnitz. Był on ożeniony jak głosi epitafium w kościele ewangelickim w Budziszowie Wielkim, z Anną Landseroninow von Riegel zmarłą w 1567 roku.
Następne wiadomości o wsi pochodzą z XVIII wieku, kiedy stanowiła ona własność państwową, należącą do skarbu Cesarstwa Austriackiego. Po aneksji śląska w 1740 stała się własnością państwa pruskiego. Znajdujący się tu dwór początkami sięgający renesansu pełnił funkcję siedziby zarządu dóbr. Zapewne już wtedy istniał duży staw hodowlany, położony po zachodniej stronie rezydencji, oraz przylegający do niego od południa ogród gospodarczy, otoczony kamiennym murem. Z początkiem XIX w. prawdopodobnie ok. 1806 r. dwór poddany został rozbudowie (dobudowano skrzydło wschodnie) oraz Budziszów Wielki - gazon przed fasadą pałacu, wg zdjęcia z ok. 1909 r. modernizacji, przeprowadzonej dla rodziny Du Port. Z końcem tegoż stulecia, kiedy majątek we wsi należał do Paula Mullera - Baudissa, nastąpiła adaptacja niewielkiego otoczenia rezydencji na cele rekreacyjne.

Duży staw hodowlany przekształcono wówczas w ozdobny, zaopatrując go pośrodku w maleńką wysepkę, na której posadzono wierzby płaczące. Brzegi stawu, z trzech stron ukształtowane regularnie, umocnione zostały kamiennym murem. Natomiast w części zachodniej brzegom, obsadzonym z czasem topolami kanadyjskimi, nadano lekko wijącą się linię. W tym tez zapewne okresie przed fasadą pałacu urządzono niewielki gazon, wydzielony niskim ceglanym murem z folwarcznego majdanu. Na boku gazonu oraz w jego części centralnej założono koliste klomby z kwiatami.
Prawdopodobnie w owym czasie nie funkcjonowała już fosa, otaczająca dwór. Jej istnienie zaznacza się jeszcze dzisiaj niewielkim obniżeniem terenu, przy czym poszerzenie w części wschodniej wskazuje, iż w miejscu tym fosa zaczęła z czasem pełnić również funkcję stawu. Z końcem XIX w. stara droga dojazdowa biegnąca od północy na folwark ( między stawem a budynkiem rezydencji ) obsadzona została lipami, tworzącymi aleję. Obecnie skromne zadrzewienie założenia tworzą ok. 100-letnie lipy drobnolistne i kasztanowce białe oraz młodsze posadzone po II wojnie topole kanadyjskie. Aklimatyzowanym gatunkiem jest jedlica Douglasa odmiany zielonej.

BUDZISZÓW MAŁY

W dokumentach kościelnych z 1217 roku wieś Budziszów Mały wzmiankowana jest po raz pierwszy ( niem. Klein Baudiss ). Wawrzyniec, biskup wrocławski, stwierdzał wówczas, że Idzi - scholastyk wrocławski - w imieniu biskupa wyznaczył granice kościołów i sam przeprowadził podział uprawnień parafialnych między kościoły św. Jana w Lubiąża, NP. Marii w Słupie i NP Marii w Ujeździe. Budziszów Mały wymieniony jest jako wieś należąca do parafii w Słupie.
Następne wiadomości o miejscowości pojawiają się dopiero po wojnach husyckich. Jak wynika z wykazów podatkowych właścicielem wsi był wówczas legnicki mieszczanin Junghens. Około połowy XV wieku jako spadkobierca majątku wymieniony jest Balthasar Eycke, a w roku 1460 jego syn George.
W 1470 roku posiadaczem dóbr został Melchior Eycke, na rzecz którego siostry Anna i Harisch zrzekły się praw do majątku. Jako właściciel Budziszowa Małego wymieniony jest w dokumentach Melchior Eyckle jeszcze po roku 1506.
Zimmermann w Beytrage zur Beschreibung von Schlesien podaje, że w 1789 roku wieś była własnością królewską. Prawdopodobnie w tym okresie założono tu ogród gospodarczy, związany z rezydencją, która poprzedziła istniejący obecnie skromny budynek pałacowy, pozbawiony wyraźniejszych cech stylowych.

Ogród ten, o zbliżonym do prostokąta planie, otoczony został kamiennym murem, zadaszonym niewielkim okapem. Na terenie ogrodu powstał w latach 60 XIX w. park krajobrazowy, założony dla rodziny powiatowego starosty Ernsta Walther, od którego nazwiska budziszowski folwark nazwany został Waltherhoff. Ukształtowano wówczas rozległe polany i otoczono je wokół drogami, powiązanymi z promenadą spacerową, która biegła wzdłuż granic założenia. Na obrzeżach polan zgrupowany został, pojedynczo lub w niewielkich skupiskach, zasadniczy drzewostan parkowy. Wyróżniają się w nim najstarsze, ok. 120-letnie drzewa ( platany, lipa, dąb, jesion ).
W południowo-zachodnim narożniku parku usypany został wzgórek, pierwotnie zwieńczony zapewne altaną, z której rozciągał się widok na park oraz na pobliską okolicę.

Przez fasadą budynku pałacowego, poprzedzonego podjazdem, powstał niewielki gazon, obsadzony ozdobnymi drzewami i krzewami ( cisy ). Natomiast po północnej stronie elewacji bocznej pałacu założono fontannę o planie koła. Zarówno urządzenie gazonu, jak i fontanna są już zapewne dziełem pocz. XX w., podobnie jak pozostały, stosunkowo młody drzewostan parkowy. W tym czasie tj około roku 1917 dobra znajdowały się w posiadaniu kapitana rezerwy Schreiera, którego jeszcze w 1930 roku, w stopniu majora, wymieniają księgi adresowe jako właściciela wsi.
Dawny dwór w Budziszowie Małym jest prostą, dwukondygnacyjną budowlą, krytą dwuspadowym dachem z lukarnami. Wejście główne w wąskim ryzalicie, przechodzącym pod linią okapu w wieżyczkę, dostępne jest po schodach. Po przeciwległej stronie znajduje się niewielka przeszklona wybudówka z wejściem ogrodowym, nad nią zaś dostępny z pierwszego piętra taras. Zachowany do naszych czasów budynek powstał zapewne w XX wieku na miejscu wcześniejszej budowli.
Dworski park w Budziszowie Małym mimo znacznych zaniedbań jest ciągle pięknym zabytkowym założeniem parkowym.

Strona |1|2|3|4|5|