WĄDROŻE WIELKIE

Wśród zachowanych zabytków na terenie gminy Wądroże Wielkie dominują głównie obiekty kultury sakralnej. Do najstarszych należy kościół pw. Matki Bożej Różańcowej (pierwotnie pw. św. Piotra i Pawła ) w Wądrożu Wielkim - 1288 r. wymieniony proboszcz (SR, nr 2083 ).

Jest to jednonawowa budowla z wydzielonym prezbiterium i półkolistą apsydą. Wymiary wewnętrzne : promień apsydy 2,05m, prezbiterium 5,92 x 6,91m, nawa 14,10 x 7,80m. Uskokowy portal, pozostałości ozdobnej kamieniarki okien apsydy, gzymsy impostowe łuku tęczowego, bezżebrowe sklepienia, w powiązaniu z typem układu przestrzennego pozwalają odnieść budowlę do drugiej ćwierci XIII w.
Mury budowli wykonano z grubsza obrobionych ciosów kamiennych. Niemal w całości zachowany jest układ przestrzenny ze sklepieniami w części prezbiterialnej, uskokowym portalem w południowej ścianie nawy, oknami apsydy oraz oknem w północnej ścianie prezbiterium i północnej ścianie nawy. W łuku tęczowym widoczne pozostałości przegrody. W późnym średniowieczu powiększono południowe okno w prezbiterium i wzniesiono zakrystię.
W czasach nowożytnych dobudowano pomieszczenie od strony północnej oraz kruchtę od strony południowej, przekształcono lub zamurowano większość okien. Wewnątrz do dziś przetrwał drewniany barokowy ołtarz i renesansowa ambona. Sklepienie zdobi rokokowy żyrandol oraz pochodzący z tego okresu krucyfiks. W XIX w. nadbudowano ściany nawy, założono stropodach nad nawą oraz wzniesiono wieżę. Wejście z portalem zamurowano.
Romański portal w południowej ścianie nawy kościoła stał się wzorem dla ukształtowania złotego portalu w polu tarczy dla herbu gminy Wądroże Wielkie. Srebrne wnętrze portalu to pole herbu dla godła. Wizerunek orła świadczy o tym, że tereny gminy Wądroże Wielkie należały do Księstwa Świdnicko-Jaworskiego. Barwa pola pod godło (srebro ) barwa orła ( czerwono-czarne z dzieleniem " w słup - pionowo ) -dotyczy czasów Bolka II świdnicko-jaworskiego, zwanego "Małym".
Złoty kłos na czerwonym kobiercu, na stopniach portalu, to podkreślenie rolniczej tradycji i dzisiejszej specjalności gminy. Jako trzymacza do herbu wykorzystano jednorożca ( z herbu Nimptsch ) znajdującego się na pięknie wykonanej płycie epitafijnej w Kościele w Kosiskach.
H. Lutsch porównuje kościół w Wądrożu Wielkim z kościołem w Świerzawie. Z. Świechowski datuje kościół na drugą ćwierć XIII w. T.Kozaczewski natomiast zalicza go do grupy romańskich kościołów jednonawowych z prezbiterium i półkolistą apsydą.

Z pierwszej połowy XIII w. pochodzi cmentarz otaczający kościół w Wądrożu Wielkim. Malownicze usytuowanie założenia cmentarno-kościelnego podkreśla drzewostan osłonowy. Lipę drobnolistną zarejestrowano jako pomnik przyrody.
W końcu I połowy XIV w. na terenie Wądroża Wielkiego i Wądroża Małego odkryto złoża złotonośnego piasku. Na podstawie szczupłych danych ˙źródłowych można odtworzyć przynajmniej przybliżony obraz sposobu prowadzenia robót górniczych. Początkowo prowadzono je systemem odkrywkowym, wybierając złotodajny piasek przy jego wychodniach. Na terenach gdzie piasek pokryty był gliną, drążono przez jej jałową warstwę paru metrowej głębokości szyby, które jak zdołano stwierdzić miały obudowę . Szyby te miały kształt cylindryczny o średnicy 1,3 m, a ściany ich wyłożone były sosnowymi deskami, które utrzymywane były wierzbowymi rozporami. Wodę z szybów odprowadzano za pomocą sztolni lub, jak to podaje wiadomość z 1342 r. za pomocą urządzeń poruszanych kołami, a więc zapewne za pomocą kół wodnych. Wypływająca ze sztolni woda spływała do otwartych roztopów. Płynąca w roztopach woda nie tylko pozwalała na wykorzystanie jej w celu urządzenia systemu małych progów, spiętrzeń, osadników i koryt do płukania piasku i osadzania na ich dnie ciężkich części zawierających złoto, lecz także na posługiwanie się nią w celu poruszania urządzeń odwadniających. W miarę dalszego postępu robót zaczęto także drążyć sztolnie podziemne jako przedłużenie roztopów.
Źródła historyczne podają, że w 1343 r. pracowało tu w Wądrożu Wielkim i Wądrożu Małym oraz w pobliskich Mikołajowicach ok. 15 tyś. górników, a roczne wydobycie złota dochodziło do 150 kg. Złoto pochodzące z tych kopalń stało się głównym źródłem surowca dla pierwszej mennicy złotej w Legnicy i wypuszczenia pierwszej emisji legnickich florenów. Najprawdopodobniej nastąpiło to w 1345 r.
Po około 30 latach ( w 1370 r. ) eksploatację złota przerwano, najprawdopodobniej w wyniku zalewania szybów przez wody gruntowe.

W I ćw. XVII w. zapewne w czasie budowy renesansowego dworu lub nieco później, założono w Wądrożu Wielkim niewielki ogród gospodarczy, od północy przylegający do dworu i folwarku, zamknięty po tej stronie wysokim , kamiennym murem. Nie należy wykluczyć że w okresie późniejszym ( ogród gospodarczy pełnił także funkcje ozdobne, o czym zdają się świadczyć regularnie posadzone, ok.120-letnie dzisiaj drzewa (platany, dęby ).
W końcu XVIII w. wieś była własnością królewskiej administracji. Około 1800 r. dwór przebudowano i powiększono. W czasach współczesnych kolejna przebudowa zaciera jego cechy stylowe. Obecnie jest to dwukondygnacyjny, podpiwniczony budynek założony na planie prostokąta. W końcu XIX w. , kiedy posiadłość należała do rodziny von Heinemów, teren dawnego ogrodu zaadaptowany został na park naturalistyczny, z tego okresu pochodzi bowiem zasadniczy drzewostan (jesiony, klony, robinie i kasztanowce) posadzony w układzie swobodnym, nie tworzącym obecnie wyraźnej kompozycji.

Tradycje regularnego kształtowania przestrzeni były tu jednak ciągle żywe, o czym świadczy kurtynowe zamknięcie parku po stronie wschodniej, oddzielające go od nowszego ogrodu warzywnego.

W północnej części założenia wykonana została piwnica, nad którą powstał nasyp o formie wzgórka widokowego, być może pierwotnie zwieńczonego altaną. Prawdopodobnie w XX w. przed fasadą rezydencji, zmodernizowanej ok. 1900 r. założono niewielki gazon z dwiema okrągłymi fontannami i regularnie posadzonymi kasztanowcami.

Park naturalistyczny oraz pałac i folwark znajdują się obecnie w dość dobrym stanie . Współcześnie wytyczone zostały nowe ścieżki spacerowe, powstały też ławki oraz maleńki basenik w kształcie łódki. Dawny wzgórek widokowy zaadaptowano na stację pomp.
W drzewostanie dominują jesiony wyniosłe i kasztanowce białe w wieku 70-80 lat. Do drzew pomnikowych zakwalifikowano ok. 120-letnie 2 platany klonolistne i 1 dąb szypułkowy. Drzewa okazowe stanowią 1 wiąz szypułkowy i 1 platan klonolistny.
W podszyciu występują krzewy śnieguliczki białej, ligustru pospolitego i forsycji pośredniej.

Na uwagę zasługuje leżący przy drodze do Mierczyc " Kamień św. Jadwigi " podlegający ochronie i uznany za pomnik przyrody.

Jak głosi legenda księżna Jadwiga śląska odcisnęła na nim kształt swoich stóp, po tym jak pochowawszy swojego syna Henryka Pobożnego, poległego w bitwie z Mongołami pod Legnickim Polem udawała się w drogę powrotną do trzebnickiego klasztoru. Kamień faktycznie jest wychodnią kwarcu o bardzo ciekawej strukturze.

Strona |1|2|3|4|5|