(…) Obok osad otwartych (w sensie dzisiejszych wsi) na
skutek pogłębiającego się zróżnicowania majątkowego powstają duże osady
obronne, otoczone nieraz potężnymi wałami skonstruowanymi z drewna i ziemi, w
celu ochrony posiadanych dóbr przez możne rody. Jedna z takich szeroko znanych
osad obronnych znajduje się w Biskupinie (woj. poznańskie). Na terenie pow.
Legnica jak dotychczas do pewnie stwierdzonych osad obronnych kultury
łóżyckiej należy osada położona koło wsi Mierczyce i Kunice. (…)
Osada obronna w Mierczycach, w której pobliżu istnieje
także cmentarzysko, należy do względnie dobrze zachowanych tego typu obiektów
na Śląsku. Rozsypisko wału ma szerokość około 14 m, a wysokość jego dochodzi
do 2 m. Pierwotna szerokość nie przekraczała zapewne kilku metrów, podobnie
jak i wysokość. Po przeszło tysiącletniej przerwie osadniczej na resztkach
starej osady wzniesiono już w nowych stosunkach społecznych umocnienia innego
typu, po których zachowały się zwęglone belki i słupy. Z górnej części wału
pozostał jedynie popiół i węgiel drzewny w postaci „płaszcza” przykrywającego
„nie strawioną” przez pożar dolną część wału. (…)
Wielkie przemiany w życiu mieszkańców ziemi
legnickiej, jak i całego Śląska przyniósł następny okres epoki żelaza,
obejmujący ostatnie cztery wieki p.n.e. Zmiany te zaznaczyły się szczególnie
wyraźnie w drugiej połowie tego okresu, tj. w II i I w p.n.e.
Wówczas to ludność miejscowa opanowała ostatecznie
technikę wytopu żelaza z rud darniowych. Istnieją podstawy do przypuszczeń, że
w tym też czasie hutnictwo i kowalstwo stały się wyspecjalizowanymi zajęciami
wydzielonymi z gospodarki naturalnej. (…)
Wszystkie wymienione zjawiska spowodowały, że w I w.
p.n.e. na terenie całej prawie Polski pojawiła się (,,,) nowa jednolita
kultura nazwana przez badaczy kulturą grobów jamowych (…) (tzn. takich, do
których wsypywano resztki kości po spaleniu zmarłego na stosie, a naczynia
rytualnie tłuczono i wrzucano do jamy tylko skorupy, przedmioty żelazne zaś
gięto lub łamano). (…)
Na terenie ziemi legnickiej znamy dotąd ślady osad z
omawianego okresu w Bobrowie, Gądkowie, Granowcu, Kawicach, Kępach,
Mierczycach, Słupie, Wądrożu Wielkim, Złotnikach, Święćcu i Legnickim Polu,
cmentarzyska zaś w Kawicach, Kępach, Legnicy, Mierczycach i Rębienicy. (…)
Na naszym terenie resztki osad znane są w Gniewomierzu,
Granowcu, Koskowicach, Mierczycach, Pawłowicach Wielkich, Prochowicach,
Wądrożu Małym i Wądrożu Wielkim. Najlepiej dotąd zbadana jest osada w
Mierczycach, pochodząca z IV w. Odkryto tu kilka domostw mieszkalnych i
budynków gospodarczych. Domy były przeważnie jednoizbowe i miały kształt
prostokątny lub kwadratowy, nie zawsze regularny. Ich długość rzadko
przekraczała 5 m; najczęściej były mniejsze. Budowano je w konstrukcji
słupowej. Ściany złożone były z poziomo układanych półokrąglaków wpuszczonych
w słupy lub wyplatane wikliną i obrzucone gliną. (…)
Następny okres w dziejach Śląska (…), podobnie jak i w
całej Polsce, otrzymał w nauce nazwę wczesnośredniowiecznego (od około
początku VI do około połowy XIII w.).
Znane nam dotychczas stanowiska archeologiczne z tego
czasu w liczbie ponad 40 reprezentują jedynie część punktów osadniczych. W
toku przyszłych badań zostaną niewątpliwie ujawnione nowe zespoły, o czym mogą
świadczyć wyniki prac 1959 i 1960 r. Do najpełniej zbadanych (dzięki pomocy
finansowej Prezydium MRN w Legnicy) stanowisk należą grodziska w Legnicy i
Mierczycach.
(…) Osady wiejskie (z całego Śląska znamy ich
kilkaset) składały się z kilku lub kilkunastu naziemnych domów zbudowanych z
drewna. (…) Oprócz osad otwartych z wczesnego średniowiecza zachowało się do
naszych czasów na omawianym terenie kilkanaście grodzisk. Terminem tym
określamy zachowane do dziś resztki dawnych grodów. Gród jest to miejsce
sztucznie umocnione w celach obronnych. W terenie przedstawiają się one
obecnie często w postaci dość dużych nasypów ziemnych, otoczonych wałem i
fosą, lub małych stożkowatych kopców. Odkryto je w. m. in. w następujących
miejscowościach: Legnicy, Mierczycach, Dobrzejowie, Duninie, Kawicach,
Krajowie, Krotoszycach i Mierzowicach. Ze względu na chronologię urządzenia
obronne można podzielić na trzy grupy. Do pierwszej zaliczamy te, które
powstały przed w. X. Należą do nich m. in. Grodziska w Mierczycach i Krajowie,
które metryką mogą sięgać VIII-IX w.
(…) Grody wczesnośredniowieczne miały najczęściej kształt zbliżony do koła.
Budowano je w miejscach z reguły trudno dostępnych, a więc nad rzekami lub w
ich rozwidleniach, wśród bagnistych łąk oraz na wzniesieniach. Dogodne warunki
naturalne uzupełniały i podnosiły walory obronne grodu.
Konstrukcja wału grodziska w Mierczycach różni się od
legnickiego tym, że zamiast przekładki zastosowano tu najprawdopodobniej
konstrukcję tzw. Skrzyniową, polegającą na budowie z bierwion rodzaju skrzyń.
Wnętrze ich wypełniano ziemią. Szerokość wału u podstawy wynosiła około 5 m.
Ruiny jego zachowały się do wysokości ponad 2 m. Podobnie jak grodzisko w
Krajowie, gród w Mierczycach miał kształt owalny. O kształcie jego
zadecydowało naturalne uformowanie szczytu wzniesienia, na którym go
posadowiono. Zbieżność pomiędzy naturalnymi cechami terenu a formą w rzucie
poziomym tego zabytku nie należy do wyjątkowych na Śląsku, wręcz odwrotnie,
jest to regułą. Długość grodziska po osi północny wschód – południowy zachód
wynosi około 124 m, po osi zaś północy zachód – południowy wschód około 97 m.
